Kasım ayında üretici market ve girdi fiyatlarındaki değişimler
Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB), 20 yıldır yürütülen aylık üretici ve market fiyat çalışmasına dair yazılı açıklama yaptı. Yapılan açıklamada ayrıca Kasım ayında girdi maliyetlerinde yaşanan değişimler ile üretici market fiyatlarındaki farklılıklarda yer aldı.
“Veriler masa başında değil, sahada ve belgeli olarak tespit edilmektedir”
Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) olarak bazı önemli ürün ve gıdalardaki aylık fiyat değişiklikleri ve spekülatif hareketler konusunda kamuoyunu bilgilendirmek üzere yaklaşık 20 yıldır her ay gerçekleştirdiğimiz çalışmalarda Türkiye genelinde beş bölgeden Ziraat Odalarımız kanalı ile fiyatlar alınarak yakından takip edilmektedir.
TZOB’un aylık fiyat açıklamasındaki temel amaç üreticilerimizin emeğinin karşılığını alıp almadığını ortaya koymak, tüketicinin neden yüksek fiyatlarla karşılaştığını açıklamak ve spekülatif fiyat oluşumlarının önüne geçilmesine katkıda bulunmaktır.
Kamuoyunda zaman zaman tek bir markette görülen kampanya fiyatlarının ülke genelini yansıttığı yönünde değerlendirmeler yapılabilmektedir. Oysa bazı marketlerde düşük kalibreli, standart dışı veya kampanya amaçlı ürünlerin daha düşük fiyatla satılması olağan bir durumdur. Bu tür tekil örnekler, ortalama fiyat seviyesini temsil etmez. TZOB’un paylaştığı rakamlar ise tüm bölgelerdeki farklı satış kanallarından alınan fiyatların ortalamasına dayanmaktadır ve sahadaki gerçek tabloyu yansıtmaktadır.
Rekolte, paketleme-ambalajlama, depolama ve işçilik maliyetleri, nakliye giderleri, ihracat akışı, aracı kârları, fire gibi zincirin tüm aşamaları fiyat oluşumunu etkilemektedir. Dolayısıyla üretici market fiyat makasının varlığı inkâr edilemez bir gerçektir. Önemli olan bu farkın nedenlerini doğru değerlendirmektir. Bu makasın fazla açıldığı durumlarda spekülatif faaliyetleri göstererek ilgili kurumların harekete geçmesini sağlamaktır.
Kasım ayı üretici market fiyatları
Kasım ayında üretici ve market arasındaki fiyat farkı en fazla yüzde 392,86 ile mandalinada görüldü. Mandalinadaki fiyat farkını yüzde 206,87 ile portakal, yüzde 203,80 ile ıspanak, yüzde 191,39 ile maydanoz ve yüzde 189,17 ile havuç takip etti.
Mandalina 4,9 kat, portakal 3,1 kat, ıspanak 3 kat, maydanoz, havuç ve kuru incir 2,9 kat fazlaya satıldı. Üreticide 6 lira 20 kuruş olan mandalina 30 lira 56 kuruşa, 16 lira 80 kuruş olan portakal 51 lira 55 kuruşa, 17 lira 53 kuruş olan ıspanak 53 lira 27 kuruşa, 5 lira 9 kuruş olan maydanoz 14 lira 82 kuruşa, 11 lira olan havuç 31 lira 81 kuruşa markette satıldı.
Kasım ayında fiyatı en fazla artan ürün markette pırasa, üreticide ise patates olurken, fiyatı en fazla düşen ürün markette marul, üreticide portakal oldu.
Market fiyatları
Kasım ayında markette 42 ürünün 18’inde fiyat artışı, 24 ’ünde fiyat düşüşü oldu. Markette fiyatı en fazla artan ürün yüzde 149,5 ile pırasa oldu. Pırasadaki fiyat artışını yüzde 118,3 ile ıspanak, yüzde 71,7 ile fındık, yüzde 58,5 ile antep fıstığı takip etti. Markette fiyatı en fazla azalan ürün ise yüzde 55 ile marul oldu. Maruldaki fiyat düşüşünü yüzde 46,6 ile portakal, yüzde 43,3 ile kuru soğan izledi.
Üretici fiyatları
Kasım ayında üreticide 34 ürünün 10’nunda fiyat artışı olurken 18’inde fiyat düşüşü görüldü. 6 üründe ise fiyat değişimi olmadı. Üreticide en çok fiyat düşüşü yüzde 43,1 ile portakalda görüldü. Portakaldaki fiyat düşüşünü yüzde 38 ile mandalina, yüzde 36,5 ile karnabahar, yüzde 30,8 ile kabak izledi. Üreticide en çok fiyat artışı yüzde 34,9 ile patateste görüldü. Patatesteki fiyat artışını yüzde 34,6 ile salatalık, yüzde 17,2 ile pırasa ve 15,8 ile kuru incir izledi.
Üretici fiyat değişiminin nedenleri
Kasım ayında Adana’da tarım işçilerini organize eden elçi gruplarının, ücret artışı talebiyle 10 gün süreyle greve gitmesi, erkenci mandalina hasadının aksamasına yol açtı. Hasadın gecikmesi nedeniyle erkenci çeşit mandalinalar dalında kalarak raf ömrünü kaybetti. Diğer yandan, Rusya’nın bu sezon Türkiye yerine alternatif ülkelere yönelmesi, ihracatta daralmaya ve iç piyasada ürün fazlası oluşmasına neden oldu. Geçtiğimiz yıl mandalinada yok yılı yaşanması ve çiçeklenme dönemindeki olumsuz iklim koşulları sebebiyle rekolte düşük gerçekleşmişti. Bu yıl ise hem var yılı olması hem de yaşanan gelişmeler rekoltenin artmasına, buna bağlı olarak arz fazlasına ve fiyatların hızlı şekilde düşmesine yol açtı. Şu anda bölgede erkenci mandalina fiyatları 1-2 lira seviyelerine kadar geriledi. Mandalinadaki bu sert fiyat düşüşü, tüketici talebinin yön değiştirmesi nedeniyle portakal fiyatlarını da aşağı çekti.
Karnabahar ve kabakta yaşanan arz fazlalığı ve ürüne olan talebin düşmesi fiyatların gerilemesine sebep oldu.
Soğan ve patates depoya alındı. İşçilik maliyetleri ve depo maliyetleri üzerine eklendiği için fiyatı arttı.
Salatalık ve pırasada arz düştü, fiyatlar arttı.
Kuru incirde yeni sezon başlamasına rağmen talebin az olmasıyla piyasa fiyatı düşük seyretti. Bu ay talepte görülen artışla birlikte kuru incir fiyatı arttı.
Aylık ve yıllık girdi fiyatları
Ziraat Odaları aracılığıyla girdi piyasalarından alınan fiyat verilerine göre;
Kasım ayında, Ekim ayına göre amonyum nitrat gübresi yüzde 5,6, amonyum sülfat gübresi yüzde 4,2, üre gübresi yüzde 2,5, 20.20.0 kompoze gübresi yüzde 2,1 ve DAP gübresi yüzde 0,3 oranında arttı.
Geçen yılın Kasım ayına göre son bir yılda üre gübresi yüzde 65,5, 20.20.0 kompoze gübresi yüzde 47,5, amonyum nitrat gübresi yüzde 45,5, DAP gübresi 45,1 ve amonyum sülfat gübresi yüzde 29,5 oranında arttı.
Kasım ayında Ekim ayına göre süt yemi yüzde 1, besi yemi yüzde 0,7, son bir yılda süt yemi yüzde 28, besi yemi ise yüzde 29,8 oranında arttı.
Tarım ilacı fiyatları yüzde 13,6 oranında artarken elektrik fiyatları yıllık olarak yüzde 12,8 oranında arttı.
Mazot fiyatları aylık yüzde 2,9, yıllık bazda yüzde 29,9 oranında arttı.
Seçilmiş Ürünlerde Üretici, Hal, Pazar ve Market Fiyatları (TL/kg)
ÜRÜNLER Fiyat
(TL/kg)
Fiyat Farkı
(Yüzde)
Üretici Hal Pazar Market
Hal/
Üretici
Pazar/
Üretici
Market/
Üretici
Mandalina 6,20 21,18 27,50 30,56 241,65 343,55 392,86
Portakal 16,80 32,50 35,00 51,55 93,45 108,33 206,87
Ispanak 17,53 18,10 37,50 53,27 3,23 113,88 203,80
Maydanoz (adet) 5,09 5,20 13,00 14,82 2,23 155,57 191,39
Havuç 11,00 14,47 31,94 31,81 31,51 190,39 189,17
Kuru İncir 220,00 425,00 636,15 93,18 189,16
Y. Fasulye 28,33 49,38 66,00 75,91 74,26 132,94 167,92
Patlıcan 16,52 20,50 28,61 42,79 24,09 73,18 159,03
Yeşil Soğan (Demet) 13,36 21,63 22,00 34,05 61,86 64,67 154,87
Kabak 13,32 18,70 37,08 33,00 40,39 178,40 147,75
Salatalık 16,60 23,80 32,08 39,12 43,37 93,27 135,66
Sivri Biber 20,30 26,30 45,00 45,84 29,56 121,67 125,79
Patates 7,08 11,60 16,17 15,91 63,84 128,34 124,78
Fındık (iç) 560,00 965,00 1247,89 72,32 122,84
Nohut 36,78 65,00 90,00 80,78 76,73 144,70 119,62
Pırasa 18,75 20,70 37,50 39,93 10,40 100,00 112,95
Antep Fıstığı 625,00 1150,00 1317,02 84,00 110,72
Kuru Kayısı 350,00 500,00 723,09 42,86 106,60
Yeşil Mercimek 39,43 65,00 80,00 80,81 64,85 102,89 104,95
Kuru Üzüm 115,00 250,00 234,99 117,39 104,34
Kuru Fasulye 39,86 65,00 90,00 79,53 63,07 125,79 99,53
Limon 32,81 44,83 50,42 64,85 36,64 53,66 97,65
Marul (adet) 13,79 14,90 30,00 26,44 8,02 117,48 91,70
Kuru Soğan 5,63 8,40 15,33 10,72 49,20 172,35 90,35
Elma 43,50 57,50 70,00 82,07 32,18 60,92 88,67
Domates 18,00 21,88 31,67 32,32 21,53 75,93 79,56
Karnabahar 18,00 18,50 32,50 31,82 2,78 80,56 76,78
B. Lahana 12,07 12,84 25,00 21,03 6,41 107,18 74,27
Kuzu Eti 548,66 946,14 -100,00 72,45
Pirinç 52,86 65,00 85,00 86,03 22,97 60,80 62,75
Dana Eti 509,29 789,79 -100,00 55,08
Kırmızı Mercimek 45,88 70,00 75,00 68,04 52,57 63,47 48,30
Yumurta 4,31 5,50 6,28 27,61 45,71
Zeytinyağı 290,31 296,84 -100,00 2,25
Beyaz peynir 334,03
Kaşar peyniri 425,46
Yoğurt 72,24
Tereyağı 487,60
Mısırözü yağı 83,61
Ayçiçek yağı 126,49
Tavuk Eti 116,70
Toz şeker 52,65
Not: Hal, pazar ve market verileri Ankara, İzmir, İstanbul, Mersin, Antalya ve Bursa illerinden derlenen
ortalama fiyatlardır. Üretici fiyatları ise ürünlere göre önemli üretim merkezlerinden derlenmektedir.
Pirinç (Osmancık), kuru fasulye, nohut, kırmızı ve yeşil mercimek için belirtilen hal fiyatları toptan satış
fiyatlarıdır. Dana eti, kuzu eti, Antep fıstığı ve fındık fiyatı serbest piyasa fiyatıdır. Yumurta fiyatları
Başmakçı ve Kaytaş verilerinin ortalaması alınarak derlenmektedir. Yumurta fiyatları aylık ortalama
fiyat şeklinde alınmıştır
